Παναγία

Ακόμα και σήμερα, δεν μπορείς να διακρίνεις τον οικισμό από την θάλασσα παρεκτός λίγα σπίτια που κτίστηκαν πολύ αργότερα και ξέφυγαν από τα όρια του παραδοσιακού οικισμού.

Οι κάτοικοι που μετακινούνται από τον οικισμό του Λιμένα για να απαλλαγούν από τον φόβο των Τούρκων, χτίζουν, λοιπόν, το χωριό πριν από 250-300 χρόνια δίνοντάς του το όνομα «Αναστάσιο», ονομασία που δεν επικράτησε, αφού αντικαταστάθηκε σύντομα από το «ΠΑΝΑΓΙΑ».

Οι καλλιέργεια των κτημάτων τους και η επίβλεψη των περιουσιών τους που βρίσκονται ακόμη στο Λιμένα, αναγκάζει τους κατοίκους να διατηρούν στενούς δεσμούς και εμπορική επικοινωνία με τον οικισμό αυτό, αφού φεύγουν το πρωί από το χωριό τους, για να επιστρέψουν κατάκοποι το βράδυ. Φυσικά όλες οι μετακινήσεις γίνονται με τα πόδια ή με τα πιο πολυτελή μεταφορικά μέσα της εποχής - τα συμπαθητικά και τόσο χρήσιμα-γαϊδουράκια.

Ωστόσο και παρά τις αντιξοότητες ο οικισμός μεγαλώνει και αναπτύσσεται γοργά, και καθώς ο φόβος των πειρατών απομακρύνεται το 1858, η Παναγία αριθμεί 600 σπίτια και αποτελούν μαζί με το Θεολόγο τα δύο μεγαλύτερα χωριά του νησιού. Γίνεται μάλιστα και η πρωτεύουσα της Θάσου, αντικαθιστώντας τον Θεολόγο που δεν εξυπηρετούσε λόγω της μεγάλης απόστασης από την θάλασσα. Καθοριστική ακόμη υπήρξε για την ανάπτυξη και την ευημερία του τόπου, η ανάπτυξη εμπορικής δραστηριότητας με την απέναντι στεριά της Καβάλας.

Υπέροχες αρχοντικές κατοικίες οικοδομούνται στο χωριό στα τέλη του περασμένου αιώνα και στις αρχές του τωρινού. Τα αρχοντικά αυτά είναι στενά συνδεδεμένα με την λαϊκή παράδοση και παρουσιάζουν εξαιρετικά υψηλή αισθητική. Η μεγάλη στενότητα του χώρου, λόγω της μορφολογίας του εδάφους που περιορίζει την οικοδόμηση νέων κατοικιών, δημιουργεί μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, έτσι τα σπίτια χτίζονται με εξώστες και «σαχνίσια» που προσπαθούν να επεκταθούν σε κάθε ανεκμετάλλευτο χώρο.

Για την προστασία της άναρχης δόμησης που χαρακτηρίζει οικισμούς με μεγάλη και ραγδαία τουριστική ανάπτυξη το χωριό της Παναγίας, χαρακτηρίζεται παραδοσιακός οικισμός το 1978 με προκαθορισμένες προδιαγραφές δόμησης που προστατεύουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα του μέχρι σήμερα.

Τον παραδοσιακό χαρακτήρα του χωριού έρχονται να ενισχύσουν τα γάργαρα τρεχούμενα νερά που φτάνουν εδώ, από τις πηγές των βουνών, καθώς και ο ίσκιος του μεγάλου πλάτανου της πλατείας. Θαυμάσια είναι και η θέα που έχει το χωριό στα βουνά στον κάμπο και στην πεδιάδα.

Αλλά και το περιβάλλον γύρω από το χωριό δίνει μια αίσθηση μυστηρίου και εναρμόνισης με το φυσικό τοπίο. Σε ένα τέταρτο της ώρας ποδαρόδρομο από την πλατεία του χωριού μπορεί ο επισκέπτης να βρεθεί στη «Δρακότρυπα». Είναι μια σπηλιά με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που όμως δεν έχει εξερευνηθεί σε όλη της την έκταση ακόμη.

Περά από την γνωριμία με τοπίο τον επισκέπτη συναρπάζει και η επαφή με τους ντόπιους κατοίκους. Οι άνθρωποι εδώ είναι φιλόξενοι και γλεντζέδες. Άξίζει να περιηγηθείτε στα καφενεία του χωριού να έρθετε σε επαφή με τους ντόπιους να απολαύσετε το υπέροχο ντόπιο τσίπουρο και κρασί και να πάρετε μια γεύση από τον ξεχωριστό τρόπο που τιμούν εδώ τον θεό Βάκχο. Άλλωστε για το λόγο αυτό έχουν δώσει στον πολιτιστικό και μορφωτικό σύλλογο του χωριού το όνομα «Βάκχος».

Ο ιδιαίτερος αυτός χαρακτήρας των κατοίκων τους έχει οδηγήσει να διοργανώνουν με ιδιαίτερη φροντίδα λαϊκά πανηγύρια στα οποία αξίζει να παρευρεθεί κανείς για να νιώσει τον παλμό της ντόπιας κοινωνίας.

Την παραμονή της 1ης Νοεμβρίου, μέρα των Αγίων Πάντων, οι γυναίκες του χωριού ετοιμάζουν κουρμπάνι, κρέας βρασμένο με τριμμένο σιτάρι. Το ετοιμάζουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας και μετά το προσφέρουν στους πιστούς λίγο μετά την λειτουργία. Η μέρα των Αγίων Πάντων είναι επίσης μια σημαντική μέρα για την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, επειδή είναι η μέρα που γιορτάζουν όλοι οι άγιοι, γνωστοί και άγνωστοι.

Κάθε χρόνο, την πρώτη μέρα της Σαρακοστής, την Καθαρή Δευτέρα, κορυφώνεται ο εορτασμός του Διονυσιακού πνεύματος του καρναβαλιού και του ξεφαντώματος της Αποκριάς. Είναι το γνωστό στους ντόπιους ονομαστό καρναβάλι της Παναγίας που έχει μακρά παράδοση και συγκεντρώνει επισκέπτες, τόσο από όλα τα χωριά της Θάσου όσο και από άλλες περιοχές της χώρας.

Στο καρναβάλι συμμετέχουν όλοι σχεδόν οι κάτοικοι του χωριού νέοι, γέροι και παιδιά φορώντας παραδοσιακά η σύγχρονα αποκριάτικα κοστούμια και με ανεξάντλητο κέφι αρχίζουν να τρώνε, να πίνουν και να χορεύουν καθώς περιμένουν να ξεκινήσει η παρέλαση. Το κρασί είναι δωρεάν και επίσης το φαγητό διατίθεται σε πολύ χαμηλό κόστος.

Η παρέλαση ξεκινά το μεσημέρι και διαρκεί σχεδόν μιάμιση ώρα. Στον κύριο κορμό της πλαισιώνεται κυρίως από ντόπιους ντυμένους με αποκριάτικα κουστούμια, χορευτικά άρματα και χορευτές.

Κάθε άρμα στην παρέλαση είναι διαφορετικό και έχει δικό του θέμα και τα περισσότερα προσφέρουν διασκέδαση με ελληνικές ομοιοκαταληξίες από επίκαιρα γεγονότα και καταστάσεις, απεικονίζοντας την πολιτική και γενικότερα τη ζωή της ελληνικής κοινωνίας, καθώς επίσης και άλλα διεθνή γεγονότα. Αυτά τα σατυρικά στιχάκια και τα αυτοσχέδια κοστούμια των κατοίκων είναι αρκετά διασκεδαστικά για τους θεατές, τους οποίους θα ακούσετε πολλές φορές να ξεσπούν σε γέλια.

Είναι μια ανεπανάληπτη ατμόσφαιρα λαϊκού γλεντιού όπου τα στοιχεία της παράδοσης ανακατεύονται δημιουργικά με τα σύγχρονα. Η ζωντάνια το κέφι και η συμμετοχή όλων σε αυτό το λαϊκό πανηγύρι, έχει πολλά να δείξει για την μοναδική ζωντάνια και την δύναμη αυτών των ανθρώπων.

Αξίζει πραγματικά τον κόπο να το παρακολουθήσει κανείς και είναι ένας καλός λόγος για την επισκέπτη να τολμήσει μια χειμερινή εξόρμηση στο νησί για το λόγο αυτό.

Θρησκευτική ζωή

Έντονα συνδεδεμένη με την θρησκευτική ζωή είναι κάθε δραστηριότητα των κατοίκων του χωριού. Η ονομασία του οικισμού αλλά και το γεγονός ότι στην γύρω περιοχή υπάρχουν πολλά (περισσότερα από 10 μικρά ξωκλήσια) μας κάνει να αναφερθούμε εκτενέστερα δίνοντας περισσότερες πληροφορίες στον επισκέπτη που θα θελήσει να κάνει μια μικρή περιήγηση ή προσκύνημα σε αυτά. Αναφέρουμε εδώ τα εξωκλήσια του Αγίου Αθανασίου (1818), του Αγίου Χαραλάμπου (1820), του Θεολόγου (1825), του Αγίου Γεωργίου (1830), της Παναγίας (1845), του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, του Αγίου Ιωάννη, του Αγίου Παντελεήμονα, και άλλα.

Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο της θρησκευτικής ιστορίας του τόπου. Δυστυχώς δεν είναι γνωστή από τις ιστορικές πηγές με ακρίβεια η ημερομηνία ανέγερσής του, αν λάβουμε όμως υπόψη μας το όνομα στο χωριό δόθηκε από την εκκλησία, τότε η ανέγερση τοποθετείται πριν από το 1821 έτος έναρξης της Ελληνικής επανάστασης. Τα εγκαίνια του Ναού έγινα από τον μητροπολίτη Άνθιμο.

Οι επιθέσεις των πειρατών στην αρχαία πόλη της Θάσου (σημερινός Λιμένας) ανάγκασαν τους κατοίκους του να εγκατασταθούν στην Παναγία ενώ άλλοι έφτασαν εκεί το 1770 όταν έφτασε ο ρωσικός στόλος στο νησί.

Η αύξηση του πληθυσμού δημιούργησε την ανάγκη για καινούργια εκκλησία. Οι προύχοντες του τόπου Σωτήριος Αυγουστής Αυγερινός και Χατζής Κωνσταντίνος χρηματοδότησαν την εργασίες ανέγερσης του ναού που άρχισαν το 1831 και επιμελήθηκαν καστοριανοί μάστορες πολλοί γνωστοί για την άριστη γνώση της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής. Αυτοί ήταν που έδωσαν στον ναό πολλά χαρακτηριστικά των Βυζαντινών εκκλησιών της πόλης τους. Ενώ το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο της εκκλησίας ολοκληρώθηκε το 1881 από Βολιώτες τεχνίτες. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού είναι βασιλική με τρούλο ενώ τα υλικά για την κατασκευή του πάρθηκαν από την γύρω περιοχή αλλά και από τα ερείπια αρχαίων ναών της Θάσου. Ο ναός έχει πέντε εισόδους μια μεγάλη κεντρική από την δυτική πλευρά και τέσσερις που μας οδηγούν στα πλαϊνά κλίτη. Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου η εκκλησία διατηρεί με ξεχωριστή ευλάβεια την εικόνα της Παναγίας της Πανταβλεπούσας με ημερομηνία 1814, είναι το σύμβολο του χωριού και αξίζει να την επισκεφτείτε.