Ιστορία & Μύθος

Η ιστορία της Θάσου

Η Θάσος σήμερα είναι γνωστή ως το «Σμαραγδένιο νησί» λόγω της πλούσιας βλάστησης και των καταπράσινων δασών της, που έχουν καταστήσει τον τόπο ένα πανέμορφο τουριστικό προορισμό. Από την αρχαιότητα ακόμη, το νησί ήταν γνωστό για την δύναμη και την επιρροή του σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες, οι Πέρσες και οι Ρωμαίοι είχαν αναγνωρίσει τον τόπο ως «την Αθήνα του Βορρά». Πλούσιο σε μεταλλεύματα και φυσικούς πόρους και στρατηγικά τοποθετημένο στον κεντρικό εμπορικό δρόμο που συνδέει την Ανατολία και την κεντρική Ελλάδα, το νησί υπήρξε πάντοτε στόχος εισβολέων και κατακτητών, που επεδίωκαν να το κατακτήσουν όποτε παρουσιαζόταν η ευκαιρία.

Για να ερευνήσουμε περισσότερο τη συναρπαστική ιστορία του νησιού, μια καλή αφετηρία θα ήταν το αρχαιολογικό μουσείο στην πόλη της Θάσου (γνωστή στους ντόπιους ως Λιμένας). Καθώς θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα μουσεία της χώρας μας, σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα να το επισκεφτείτε κατά τη διάρκεια της παραμονής σας στο νησί. Το εύρος και η ποικιλία των εκθεμάτων περιλαμβάνει, από μνημειακά γλυπτά, μέχρι τα πιο περίτεχνα αρχαία κοσμήματα που έχουν βρεθεί σε ανασκαφές σε ολόκληρο το νησί. Καθώς ο επισκέπτης κινείται από δωμάτιο σε δωμάτιο, έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει την ιστορία της Θάσου να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του, με χρονολογική σειρά, σε όλο το εύρος και το μεγαλείο της και έτσι να αποκτήσει μια συναρπαστική εικόνα για αυτό τον ιστορικά τόσο σημαντικό τόπο.

Ο Λιμένας είναι η σύγχρονη πρωτεύουσα του νησιού, όπως ήταν και στους αρχαίους χρόνους, κάτι που γίνεται φανερό στον επισκέπτη όταν εξερευνά την πόλη, καθώς σε κάθε γωνιά της, έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τα απομεινάρια του αρχαίου παρελθόντος. Οι κύριοι αρχαιολογικοί χώροι είναι η αγορά (αρχαία αγορά), και τα ιερά των θεών Ηρακλή, Διονύσου, Αρτέμιδος και Ποσειδώνα.

Ανηφορίζοντας στην Ακρόπολη η οποία προσφέρει επίσης υπέροχη θέα στην πόλη και στον κόλπο κάτω, θα συναντήσετε το Αρχαίο Θέατρο, τα ερείπια των ναών του Απόλλωνα και της Αθηνάς και το ιερό του Πανός. Κάνοντας το γύρω της πόλης και σε κοντινή απόσταση με τα πόδια από το κέντρο της, βρίσκονται τα ερείπια των επιβλητικών τειχών της, που είχαν ανεγερθεί σε ύψος 9 μέτρων και έχουν σαν κύριο υλικό κατασκευής το ολόλευκο μάρμαρο Θάσου. Θαυμάστε τους επιβλητικούς ογκόλιθους, τοποθετημένους με τέτοια ακρίβεια τον ένα δίπλα στον άλλο, ώστε ακόμη και σήμερα, μια πιστωτική κάρτα δεν μπορεί να τοποθετηθεί ανάμεσά τους!!! Θαυμάστε αυτές τις τόσο στιβαρές αμυντικές κατασκευές, που η συνοχή τους διακόπτεται από περίτεχνα διακοσμημένες πύλες εισόδου, που επέτρεπαν στους επισκέπτες της να περάσουν στην παραμυθένια, κατασκευασμένη από ολόλευκο μάρμαρο, πόλη της Θάσου.

Η πρώτη καταγεγραμμένη ιστορία της Θάσου λέει πως οι πολίτες της Πάρου αποίκησαν πρώτοι το νησί στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. Δεν είναι σαφές αν έφτασαν εδώ μετά από πρόσκληση των Θασίων ή σαν εισβολείς, αλλά οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι ο ηγέτης τους ο Τελεσικλής επισκέφτηκε το Μαντείο των Δελφών και ζήτησε θεϊκή καθοδήγηση από το θεό Απόλλωνα. Η καταγραμμένη προφητεία του θεού χαρακτηριστικά αναφέρει «Πες στους Πάριους Τελεσικλή, ότι σε προστάζω να κτίσεις πάνω στο νησί Αέρια (αρχαία ονομασία της Θάσου) μια σπουδαία πόλη που να είναι ορατή από παντού». Και έτσι το 680 π.Χ. ο Τελεσικλής έφτασε στο νησί με το στρατό του και διάλεξε την τοποθεσία όπου βρίσκεται σήμερα η πόλη του Λιμένα της Θάσου για να κτίσει την πρωτεύουσά του. Καθώς περπατάτε στα σοκάκια της πόλης, βρείτε ένα κομμάτι θασίτικου μάρμαρου και παρατηρήστε τη λάμψη της λευκής αυτής πέτρας. Τότε καταλαβαίνετε πως η προφητεία του Απόλλωνα εκπληρώθηκε εξ ολοκλήρου, αφού μια ολόκληρη πόλη κτισμένη από αυτό το υλικό θα ήταν πραγματικά ορατή από παντού!!!!

Για την προστασία της σπουδαίας αυτής πόλης, οι Θάσιοι ναυπήγησαν έναν από τους μεγαλύτερους στόλους στο Αιγαίο, που μπορούσε να συγκριθεί μόνο με τον Αθηναϊκό στόλο, καθώς ήταν εφάμιλλος σε δύναμη και μεγαλείο. Αυτό που σήμερα είναι το «Παλιό Λιμάνι» ήταν αρχικά το «Πολεμικό Λιμάνι» στο οποίο μπορούσαν να ελλιμενιστούν μέχρι 60 τριήρεις (τα πολεμικά πλοία της εποχής) και ήταν βαριά οχυρωμένο με τείχη και πύργους.

Μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. η Περσική Αυτοκρατορία υπό την ηγεσία του Βασιλιά Δαρείου, είχε κατακτήσει ένα μεγάλο μέρος της Βόρειας ακτής της Ελλάδας. Η δυνατή πόλη-κράτος της Θάσου, αν και παραμένει ανεξάρτητη, θεωρήθηκε από το Δαρείο απειλή για την κυριαρχία του και έτσι ανάγκασε τους κατοίκους του νησιού να του παραδώσουν το σύνολο του στόλου τους και να κατεδαφίσουν τμήματα των οχυρώσεων της πόλης τους. Μετά την ήττα των Περσών στην Ελλάδα το 480 π.Χ. (τη χρονιά της μάχης των Θερμοπυλών) οι Θάσιοι επισκεύασαν της οχυρώσεις και ναυπήγησαν νέα πλοία. Συμμάχησαν με την πόλη-κράτος της Αθήνας, αλλά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν αυτή τη συμμαχία το 465 π.Χ., λόγω της βαριάς φορολογίας που τους επέβαλαν οι Αθηναίοι. Οι Αθηναίοι δεν αποδέχτηκαν την αποστασία τους και πολιόρκησαν το νησί. Έπειτα από δύο χρόνια πολιορκίας, η Θάσος συνθηκολόγησε. Η ποινή που επιβλήθηκε στο νησί ήταν το γκρέμισμα των οχυρώσεων και των τειχών για μια ακόμη φορά, καθώς και η παράδοση του στόλου.

Ως εκ τούτου κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το νησί απαιτούσε διαρκείς προμήθειες σε οικοδομικά υλικά και ξυλεία, προερχόμενη από τα δάση που μπορείτε να παρατηρήσετε μέχρι τις μέρες μας, καθώς και πέτρες από τα κολοσσιαία λατομεία της Αλυκής στη νότια πλευρά του νησιού. Η Αλυκή (παραφθορά του αρχαίου ονόματος της ολκής που σημαίνει «δύναμη») δεν είναι σήμερα παρά μόνο ένα όμορφο σκηνικό για μια υπέροχη μέρα στην παραλία. Ωστόσο μια σύντομη βόλτα γύρω από τη χερσόνησο θα σας οδηγήσει σε αυτά τα αρχαία λατομεία, όπου μπορείτε να δείτε επεξεργασμένα κομμάτια μαρμάρου, με εμφανή τα σημάδια από τα αρχαία εργαλεία, για να επιβεβαιώνουν πως χρησιμοποιούνταν για την διαμόρφωση και κοπή του μαρμάρου, από το βραχώδες υπόστρωμά του. Το λατομείο διέκοψε απρόσμενα τη λειτουργία του τον 7ο μ.Χ. αιώνα όπως άλλωστε μαρτυρούν απομεινάρια από τεράστιες βάσεις κιόνων και κομμάτια ακατέργαστου μαρμάρου που έχουν εγκαταλειφθεί βιαστικά στο σημείο.

Το θασίτικο μάρμαρο είχε υψηλή αξία στον αρχαίο κόσμο, καθώς ήταν μια από τις βασικές εξαγωγικές πηγές για το νησί όπως άλλωστε είναι και στις μέρες μας. Τα σύγχρονα λατομεία, βρίσκονται στα βόρεια του νησιού κοντά στο χωριό της Παναγίας.

Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής περιόδου, η Θάσος κυριαρχούσε σε μια εκτεταμένη περιοχή της ηπειρωτικής χώρας που αποτελούνταν από σημαντικές αποικίες της εποχής, όπως η πόλη των Φιλίππων, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται 19 χιλιόμετρα έξω από τη σύγχρονη Καβάλα. Οι Φίλιπποι είναι ιστορικά γνωστοί από τη σύνδεσή τους με τον πρώιμο χριστιανισμό, καθώς ήταν εδώ που ο Απόστολος Παύλος δίδαξε τα πρώτα Ευαγγέλια και τη διάσημη «Μάχη των Φιλίππων», όταν το 42 μ.Χ. ο στρατός του Βρούτου και του Κάσιου - που ήταν οι κύριοι συνωμότες στην δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα - συνάντησαν τον Μάρκο Αντώνιο και τον Οκταβιανό για την τελική τους αναμέτρηση. Στο πεδία των μαχών αυτής της πόλης, αποφασίστηκε το μέλλον της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και κατά συνέπεια και ολόκληρης της Ευρώπης.

Η Θάσος συνέχισε την ιστορική της πορεία σαν μια σημαντική επαρχία μέσα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ήταν κάτω από Ρωμαϊκή κατοχή μέχρι το 330 μ.Χ., όταν η πρωτεύουσα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μεταφέρθηκε από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη και η Θάσος έγινε τμήμα αυτού που αποκαλούμε σήμερα, Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, οι εισβολές και η πειρατεία ήταν ένα τεράστιο πρόβλημα για το νησί και από τον 7ο μ.Χ. αιώνα, η ένταση και η συχνότητα των επιδρομών ανάγκασε τους κατοίκους να μετακινηθούν από τα παράλια και να χτίσουν χωριά στην ενδοχώρα ψηλά στα βουνά. Έτσι δημιουργήθηκαν δύο οικισμοί σε κάθε κατοικημένη περιοχή, ένας κοντά στη θάλασσα (Σκάλα) και ένας στο εσωτερικό ψηλά στο βουνό, αθέατος από τα μάτια των εισβολέων.

Κατά τον 13ο και 14ο αιώνα, η Θάσος συνέχιζε να αλλάζει χέρια ανάμεσα στους Βυζαντινούς του Βενετούς και τους Γενουάτες. Το 1414 ο Γενουάτης ηγεμόνας Jacomo Gattilusi πολιόρκησε το νησί και προσπάθησε να το επαναφέρει στην παλιά του δόξα, ξανακτίζοντας και ανοικοδομώντας ένα μέρος της αρχαίας πόλης και ιδιαίτερα της Ακρόπολης. Με αυτό τον τρόπο θέλησε να δελεάσει τους συντοπίτες του από την Ιταλία να το εποικίσουν. Η οικογένειά του κυβέρνησε τον τόπο μέχρι το 1455 όταν οι Τούρκοι το κατέκτησαν ξανά. Κατά τη διάρκεια της τουρκικής κατοχής ανάμεσα στο 1455 μέχρι το 1770 οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού εκδιώχθηκαν και ο τόπος σχεδόν ερημώθηκε.

Ο Ρωσσοτουρκικός πόλεμος του 1770 έφερε το νησί κάτω από την κυριαρχία των Ρώσων, ενώ το 1774 το νησί επέστρεψε ξανά κάτω από την Τουρκική κατοχή.

Το 1813 η Θάσος παραχωρήθηκε από τον Τούρκο σουλτάνο, στο Βεζίρη της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή, ιδρυτή της Βασιλικής Δυναστείας της Αιγύπτου. Ο Μεχμέτ Αλή γεννήθηκε στην Καβάλα αλλά ανατράφηκε στη Θάσο από μια οικογένεια στο χωριό Ραχώνι. Παρακινημένος από ευγνωμοσύνη, απάλλαξε τους κατοίκους του νησιού από τους περισσότερους φόρους, αλλά η πράξη του αυτή δεν στάθηκε ικανή να κατευνάσει τον πληθυσμό που εξεγέρθηκε ανεπιτυχώς ενάντια στην Αιγυπτιακή κατοχή, με επικεφαλής τον οπλαρχηγό Χατζηγιώργη Μεταξά από το Θεολόγο Θάσου. Μετά την αποτυχημένη εξέγερση, ο οπλαρχηγός Μεταξάς εγκαταλείπει το νησί αναλαμβάνοντας την ευθύνη, προκειμένου να αποτρέψει αντίποινα εναντίον του πληθυσμού. Το 1902 οι αβάσταχτοι φόροι πυροδοτούν νέα αναταραχή με αποτέλεσμα τον τερματισμό της Αιγυπτιακής Διοίκησης και για μια ακόμα φορά την εδραίωση της Τουρκικής κατοχής στο νησί.

Η Θάσος το 1912 απελευθερώνεται τελικά από το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και ένα χρόνο αργότερα γίνεται επίσημα τμήμα του Ελληνικού Κράτους.

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ιταλοί εισβάλουν στη χώρα μας. Μετά την γνωστή έκβαση του Ελληνοϊταλικού πολέμου, οι σύμμαχοι των Ιταλών, οι δυνάμεις του Άξονα κατακτούν τελικά τη χώρα μετά από σθεναρή και γενναία αντίσταση του Ελληνικού Στρατού. Είναι σε όλους γνωστά τα δεινά του Ελληνικού λαού κάτω από τη Γερμανική κατοχή, με την πείνα και τις κακουχίες να είναι στο ημερήσιο πρόγραμμα. Το νησί της Θάσου δε μένει αλώβητο από τη Γερμανική εισβολή, αλλά οι Γερμανοί πολύ σύντομα, παραδίδουν την Διοίκηση του νησιού στους Βούλγαρους. Αυτοί με τις στρατιωτικές και πολιτικές τους δυνάμεις, συνεχίζουν την βάρβαρη τακτική των Γερμανών τρομοκρατώντας τον ντόπιο πληθυσμό, μέχρι το Νοέμβριο του 1944, όπου οι δυνάμεις του Άξονα στην Ελλάδα, παραδίδονται και αποχωρούν. Ουσιαστικά τελειώνει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ο Ελληνικός Εμφύλιος πόλεμος (1946-1949) που ακολούθησε, ήταν το πρώτο παράδειγμα μιας μεταπολεμικής κομμουνιστικής εξέγερσης στην Ευρώπη. Η νίκη των αντι-κομμουνιστικών δυνάμεων και η επικράτησή τους στη διακυβέρνηση, οδήγησε την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ και ουσιαστικά καθόρισε τις ισορροπίες δυνάμεων στο Αιγαίο σαν αποτέλεσμα του «ψυχρού πολέμου».

Σήμερα η Θάσος είναι ο κύριος προορισμός διακοπών στο Βόρειο Αιγαίο, για τους κατοίκους της Δυτικής Ευρώπης. Τα τελευταία χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση των κρατών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, το νησί έχει γίνει επίσης ένας δημοφιλής προορισμός για τους κατοίκους της. Σημαντική βέβαια αύξηση παρουσιάζει και ο αριθμός των επισκεπτών από ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη.

Ωστόσο όποια και να είναι η προέλευση ή η εθνικότητα των ανθρώπων που επισκέπτονται αυτό τον πανέμορφο τόπο, φτάνει να τον επισκεφτείς μια φορά και σίγουρα θα το επιχειρήσεις ξανά. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι η Θάσος κατέχει την εντυπωσιακή φήμη, να δέχεται τις περισσότερες επισκέψεις που επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά, από οποιοδήποτε άλλο Ελληνικό νησί.

Προτάσεις για επίσκεψη σε ιστορικά μνημεία του νησιού (εκτός πεπατημένης)

Για όσους ενδιαφέρονται να ερευνήσουν περισσότερο την ιστορία της Θάσου υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα διάσπαρτα σε ολόκληρο το νησί.

Ευρήματα του 3ου αιώνα π.Χ. υπάρχουν πίσω από την παραλία της Χρυσής Αμμουδιάς, καθώς και στο γειτονικό ακρωτήριο, ερείπια του Φάρου του 4ου αιώνα π.Χ. Αλλά και σε άλλες περιοχές του νησιού, όπως στην περιοχή του οικισμού Σκάλα Σωτήρα, στα θεμέλια της εκκλησίας του χωριού βρέθηκαν ερείπια από την πρώιμη εποχή του χαλκού και πιο συγκεκριμένα ένα οχυρωμένο φρούριο που αποτελούσε τη βάση εξουσίας, ενός ισχυρού τοπικού πολέμαρχου της 3ης χιλιετίας π.Χ.